پشت هیچستان : تنهایی ، ماشین و چیزهای دیگر

تنهایی...

تبدیل به روزمره مان شده است . ما با تنهایی مان خو گرفته ایم ، تنهایی مان ولی خلوت نیست که احیانا جلوه ای در آن رخ دهد  ؛

تنهایی ما از جنس تفکر و تامل و در خود فرو رفتن و مکاشفه و محاکمه خویش و مناجات و با حق نشستن و ... نیست .

تنهایی ما عادت است ؛ پوچ و است و پوشالی .

تنهایی...

بالذات نه خوب است نه بد ؛ نه شیرین است و نه تلخ ؛ غذا نیست ، ظرف است . فضا است ؛ آنگونه که در جمع بودن و تنها نبودن ظرف است و فضا . می توان آن را پر کرد . اگر بخشی از تنها بودن و تنها شدن ما جبر است و در اختیار ما نیست ولی مظروف آن در اختیارات ماست . ماییم که آن را پر میکنیم ؛ خوب یا بدش پای ماست.^*

نیست...

امیدی که در زمانه ی نیست انگاری و پوچی و جدایی از معنویت تنهاییمان پوچ و کرخت و هیچ نباشد . ما در تنهاییمان تخدیر میکنیم . با لایک و پست و نظر و کانال و استیکر و دابسمش ... نشئه میشویم . تا تنهایی مان را باور نکنیم ؛ تا نفهمیم تنهایی مان چقد مفلس و کرخت و کسل کننده است .

ما زمان را با شعله فضای مجازی میسوزانیم تا با دود بی خیالی اش کمی از دردهایمان کم شود . و اینک معتادیم به زمان سوزی و روشن کردن شعله شبکه های اجتماعی.

( نقاشی از : آیدین آغداشلو)

ماشین...

ما را پر توقع کرده ؛ از همه غیر از خودمان . طلبکار راندمان بیشتر ، بیشتر و بیشتر . سنجش و قضاوت روزانه ماشین ها در کارخانه ما را به این کار شرطی کرده است . برای ما که مدرنیته تنها ظاهری است ( پوسته ای بی عمق در کنار پوسته تهی شده از مغز سنت و ما گرفتار این دو صورت بی عمق ) آدم ها با ماشین اشتباه گرفته میشوند . آدم ها عوضی میشوند ، آن هم نه با کس دیگر که با ماشین . مدام به دنبال آدم هایی با راندمان بیشتریم ؛ مدام قضاوت می کنیم و مدام متوقع تر میشویم .

بی توجه به پدیده احساس ؛ بی توجه به نیاز شنیده شدن ، بی توجه به نیاز حس شدن ، بی توجه به نیاز در آغوش کشیدن و گریه کردن ؛ در دیگران و در خودمان . احیانا اگر دیگران را میشنویم ، میخواهیم شنیده شویم و چه کثیف است معامله ی بدیهی ترین نیازهای بشری.

چشم ها...

-یمان همه چیز را ماشین میبیند ؛ پیچ و مهره و روغن و دیزل ؛ و از آنجا که در فرآیند مدرنیزاسیون هم ناقصیم و ابتر و کوتوله حتی در تکنولوژی هم مفهوم نگهداری ، خدمات پس از فروش و چکاب را نفهمیدیم در کنش های اجتماعی و انسانیمان نیز بی توجهیم ؛ هپروتی و گیج ؛ رابطه هایمان ماشینی است ؛ من کارفرما تو ماشین ؛ اگر به تو توجه میکنم ، اگر تو را لایک میکنم و فالوور تو هستم میخواهم که به من توجه کنی ، لایک کنی و فالوور من شوی . تو را دوست دارم برای خودم نه برای تو ؛ برای همین همیشه از رابطه مان طلبکارم. اگر تو نشدی ماشین دیگر ؛ خوش آمدید به عصر جدید!

( فریمی از شاهکار جناب چاپلین ، عصر جدید )

نمیخواهیم ...

صدای هم را بشنویم . تکست ، تایپ ، حروف-دکمه های لمسی و غیر واقعی ، اموجی های تکراری ؛ استیکرها برای تنوع ! از هم بیزاریم ؛ از همِ انسانیمان بیزاریم . آنکه آن طرف نشسته و برای او در تلگرام و واتس آپ و ... مینویسیم ماشین است ؛ ما از او ستایش میکنیم تا ستایش شویم . او را لایک میکنیم ( به او سوخت میدهیم ) تا او ما را لایک کند و تنهاییمان را احیانا پر ( از او کار میکشیم ) ؛ نیازی به عذاب وجدان نیست آن طرف هم همین است . رابطه دو طرفه + قاعده بازی ماشینی .

ما...

وارد پست مدرنیسم شده ایم ؛ یا وضعیت پست مدرن را تجربه میکنیم . نگویید هنوز وارد مدرنیته نشدیم چگونه به پست مدرنیسم رسیدیم ؛ نه !

پست مدرنیسم آنجا ظاهر میشود که مدرنیته به تمامیت برسد ؛ به تمامیت برسد نه تمام شود ؛ نه اینکه کامل شود و به اهداف خود برسد ؛ نه!

یعنی همان مدرنیته ولو ناقص در بستر ناآماده فرهنگی ، اجتماعی ، سیاسی به جایی میرسد که نمیتوان آن را پیش برد و میرسیم به دیوار نا امیدی ؛ یعنی افقی را نبینیم که برای آن بکوشیم و راهی نیابیم برای عبور از این دیوار .

مدرنیته...

نیامد که فقط به ما ماشین بدهد ؛ ماشین ابزاری بود برای رسیدن به افق هایی دیگر ؛ ماشین ، ابزار  است .( جمله ای بدیهی تر از این و فهم ناشده تر از این سراغ دارید؟! ) هر چند ما به همان ماشین هم نرسیدیم . به دیوار خوردیم و اینک باید برگردیم و نگاه کنیم که کجای مسیرمان اشتباه بوده است . کجای مدرنیزاسیون را عوضی رفته ایم ؛ و اصلا چرا پا در این راه گذاشتیم ؟ اینجا یعنی پست مدرنیسم و قرار نیست اتفاق خاصی بیفتد . قرار است کمی صبر کنیم و نگاه کنیم به آنچه هست:

                     ...نشستیم و به مهتاب و شب روشن نگه کردیم؛

                      و شب شط علیلی بود. ( کتیبه ، اخوان ثالث)

""بخشی از نوشته بالا برگرفته از کتاب اندیشه پست مدرن نوشته دکتر داوری اردکانی است.""

---------------

* پ.ن : شاعران اغلب آیینه زمان خودشان هستند ؛ تنهایی روزمره ما را میتوانید در شعر شاعران نیز ببیند:

اهل گلایه نیستم..!
باشد، برو... باشد
حلالت باد
بردی ببر دنیا و دینم را
اما بگو اینک ؛
از نو کجا پیدا کنم دیگر
تنهایی ام...
تنها رفیق سال های پیش از اینم را.

(رود خوانی ، محمد مهدی سیار )

رساله ای صغیر در باب نکوهش فلک ، مهربان عزیزتر از جان و دندان گیریِِِ یک کتاب

     "...دیروز که همچون هماره ملول از فلک دون و زمانه بوقلمون گوشه عزلت اختیار کرده بودم و غمین در احوالات گذشته و حزین در حالات آینده خویش اندیشه میکردم ناگهان حالتی بر من عارض شد بس شگرف که مرا با وی آشنایی نبود ؛ در آن حال ناگاه سروشی از عالم بالا دهان مبارک بر گوش دلم نهاد و به رمز واشارات گفت : اولا که تو را چه سود ز تناول حسرت گذشته و چه کار با آنچه آینده راست! دم را دریاب و تا اگر مراد نیافتی به لااقل به قدر سعی کوشیده باشی .

من نیز در همان حالات به خویش گفتم که بیهوده نشستن را فایده ای نیست پس به مهربان عزیز تر از جانی پیام دادم : برخیز که زمانی از برای گردش و دور دور بهتر از اینک نخواهی یافت!..."

( از مقالات شیخ محزون ، حبش بن غلیواج بن آدم فرمذی ، باب اپیکورسم فی حالات الیومیه ، چاپ سن بترزپورج 1456)

خلاصه همانطور که شیخ فرمود (!) با عزیزی به بیرون رفتیم تا حالی عوض کنیم ؛ از آنجایی که به نظر بنده هیچ جا بهتر از کتابفروشی ، هیچ کسی بهتر از کتابفروش و هیچ چیزی بهتر از کتاب  نیست به یکی از کتاب فروشی های مطرح سطح شهر رفتیم تا دوری در کتابفروشی بزنیم و دلی از عزا در آوریم ! 

از قضا چون به قفسه مولانا شفیعی کدکنی رسیدم ، طبق معمول کتابی ندیدم که ندیده باشم ؛ به جز! کتاب در آیینه رودکه گزیده اشعار ایشان است همراه با نقاشی بانو پری آزرم معتمدی که ملهم از اشعار استاد است و از قضا ترجمه به زبان انگلیسی توسط خود ایشان .

کتاب به غایت ضخیم با جلد سخت و چندین صفحه فایبرگلاس بود ؛ با توجه به شناختی که از نشر معظم سخن داشتم حدس میزدم  که کتاب گران باشد از جیب ما بزرگتر ؛ بله درست حدس زدید ، قیمت کتاب در پشت ان درج شده بود : 95000 تومان ناقابل ؛ خب تعجبی هم نداشت ، خواستم کتاب را سر جایش بگذارم که ... ها؟ چی؟ مگر میشود ؟ یعنی ... 

بله در کمال تعجب قیمت کتاب 9500 تومان بود ؛ چند بار قیمت را وارسی کردم ، مگر میشود خدایا؟!

ادامه مطلب در ادامه مطلب!